كاربردهاي گوسفندها با توجه به نوع نژادشان تعيين مي شود. گوسفندها از همان زمان هاي گذشته مورد استفاده آدميان بوده و جزء حيواناتي به شمار مي رود كه به دست آدمي اهلي شده است. گوسفندها حيوانات مفيدي براي زندگي بشريت بوده اند. از پوست و پشم آن ها بگير تا گوشت و شير و حتي مدفوع آنها، مواردي است كه مي توان از آنها استفاده كرد. در اين مقاله قصد داريم به كاربردهاي گوسفند در صنايع و كشاورزي بپردازيم.

آشنايي با واژه گوسفند

مشخص نيست براي نخستين بار چگونه اين حيوان را اهلي كرده اند، ولي آنچه مشخص است، كاربردهاي گوسفندها از همان زمان قديم است. اين دام، چه در زمان حيات و چه پس از ذبح شدن، براي آدميان سراسر فايده بوده است. در گذشته از شير گوسفند براي تهيه محصولات لبني مثل ماست، كره، پنير و ... استفاده مي‌شده است. همچنين از پشم او براي دوخت و دوز لباس بهره مي برده اند. از مدفوع اين دام نيز در باغات و مزارع كشاورزي استفاده مي كرده اند. در حقيقت بدن گوسفند به گونه اي است كه مثل يك كارخانه شيميايي عمل مي كند و آمونياك و اوره توليد مي كند و اين آمونياك و اوره است كه براي رشد گياهان مناسب است. همچنين اگر گوسفندي را ذبح مي‌كردند، باز از تمام اجزاي بدن او بهره هاي فراوان مي برده اند. گوشت گوسفند از همان دوران قديم مصرف غذايي داشته. از كاربرد هاي روده هاي گوسفند، به خاطر استحكام بالايي كه داشته در دوخت و دوز بهره مي گرفته اند. همچنين بسياري از عشاير از پوست گوسفند پوستيني براي نگهداري مواد غذايي تهيه مي كرده اند.

كاربردهاي گوسفندها با توجه به نژادهاي آن ها

امروزه با صنعتي شدن پرورش گوسفند و دام، با توجه به كاربرد گوسفندها آنها را در نژادهاي متفاوتي توليد مي كنند. در مجموع مي شود گوسفندها را به چهار دسته يا نژاد كلي تقسيم بندي كرد؛ كه هر دسته براي يك كاربرد و با يك هدف توليد مي شود:

گوسفندهاي گوشتي
گوسفندهاي شيرده
گوسفندهاي پوستي
گوسفندهاي پشمي

كاربردهاي گوسفندها در اين چهار دسته با توجه به شيوه نام گذاري شان تقريباً قابل حدس است. در ادامه به بررسي هر دسته خواهيم پرداخت:

آشنايي با گوسفندهاي گوشتي

همانطور كه از اسم اين دسته مشخص است، كاربرد گوسفند گوشتي مصرف گوشت آن است. ويژگي هاي فيزيكي گوسفندهاي گوشتي به اين شرح است:

گوسفندهاي گوشتي داراي دست و پاهاي كوتاه تري هستند. در قسمت كپل ها، داراي ماهيچه هاي بيشتري بوده و ميزان چربي انباشته در آن ها بسيار كمتر است. چربي هاي انباشته بيشتر در بخش دنبه قرار مي گيرد كه بين 8 تا 10 كيلوگرم است. ديگر اندام اين نژاد مثل ران ها و گردن بيشتر شامل ماهيچه و گوشت است. راندمان اين گوسفندها چيزي در حدود پنجاه درصد است. و اخيراً اين راندمان به 56 درصد نيز رسيده است. نژادهاي بختياري، سنگ سري، مغاني و گوسفند افشاري از جمله نژادهاي مطرح داخلي اين دسته است.

آشنايي با گوسفندهاي شيرده

مهمترين كاربرد گوسفندهاي شيرده، استفاده از آنها براي توليد شير و فراورده هاي لبني است. پوشش پشمي كم، اما شيردهي بالا از مشخصات فيزيكي اين دسته است. اگرچه ميزان شيردهي گوسفند ها در مقايسه با گاوها بسيار ناچيز است، اما نبايد از خواص مهم شير گوسفند زنده به سادگي عبور كرد. مشهورترين نژادهاي شيري در ميان گوسفندها، نژاد قزل، نژاد كردي و نژاد تركاشوند است.

آشنايي با نژادهاي پوستي

كاربرد گوسفندهاي پوستي كه كاملاً مشخص است. مهم ترين نژادهاي اين دسته نژاد قره گل و نژاد كبوده شيرازي است. نژاد قره گل در جهان نيز مشهور بوده و امروزه پوست اين گوسفند به خارج از ايران هم صادر مي شود. در اين دسته، هرچه سن گوسفند پايين تر باشد، مرغوبيت پوست و لطافت آن بالاتر است.

آشنايي با نژاد پشمي

قدرت رنگ پذيري، استحكام بالا و ظرافت خاص تار پشم گوسفند ايراني، باعث شده تا اين نژاد در تمام جهان داراي محبوبيت بالايي باشد. كاربردهاي گوسفند پشمي موارد زيادي است. از استفاده در قالي بافي گرفته تا توليد البسه هاي ظريف و گران قيمت. مهمترين نژادهاي اين دسته ماكوئي، سنجابي و بلوچي اشاره كرد.  

براي خريد دام زنده به طور حتم بايد نكاتي را مد نظر قرار دهيد كه اين نكات با توجه به نياز شما متفاوت مي باشد. مثلا اگر بخواهيد دام زنده را براي پرورش خريداري كنيد بايد به يك سري نكات و اگر بخواهيد آن را براي ذبح خريداري كنيد نكات ديگري را بايد مورد بررسي قرار دهيد.

خريد دام زنده

اگر قصد خريد دام زنده را داريد توجه داشته باشيد كه بايد نكات متعددي را مورد بررسي قرار دهيد زيرا خريد دام هاي مريض مي تواند به سلامت انسان نيز لطمه وارد كند كه اين امر بسيار خطرناك خواهد بود. توجه داشته باشيد كه بعضي از دام ها انواع ويروس ها و باكتري ها را به انسان منتقل مي‌كنند كه اين امر موجب به وجود آمدن بيماري هاي ويروسي و انگلي مي شود، با اين وجود، اگر شما قصد خريد دام را داريد لازم است ابتدا به سالم بودن دام توجه كنيد كه براي اين امر نياز است حالات فيزيولوژيكي دام زنده را مورد بررسي قرار دهيد و همچنين از سالم بودن ظاهري دام ها مطمئن شويد.

خريد دام زنده از مراكز مناسب

از جمله مهمترين مواردي كه در خريد دام زنده بسيار حائز اهميت مي باشد، خريد از مراكز عرضه دام معتبر زير نظر شهرداري است زيرا به طور حتم دام هايي كه در پرورشگاه هاي مناسب پرورش يافته اند كاملا سالم هستند و واكسن هاي مورد نياز را در زمان مناسب و تحت نظر دامپزشك دريافت كرده‌اند كه اين امر مي‌تواند به سالم بودن آنها كمك كند. با اين حال توجه داشته باشيد كه چه براي ذبح و چه براي پرورش اقدام به خريد دام زنده كنيد ابتدا لازم است به مراكز مناسب و معتبر مراجعه نماييد و پس از اطمينان از سلامت كامل دام، اقدام به خريد كنيد.

خريد دام زنده پرواري

همانطور كه گفته شد براي خريد دام ابتدا بايد توجه داشته باشيد كه قرار است دام خود را براي پرواري نگه داريد يا مي خواهيد دام را ذبح كنيد كه هر كدام از اين موارد نياز به توجه به مواردي دارد. در اين بين اگر مي‌خواهيد اقدام به خريد دام زنده جهت پرورش كنيد توجه داشته باشيد كه نشخوار كردن يكي از نشانه هاي سلامت دام است كه نشان دهنده گوارش سالم و خوب غذا خوردن دام به شمار مي رود. با اين حال از جمله مهمترين ويژگي هاي دام زنده كه براي پرواري مناسب است خريد دام لاغر، اما سالم مي باشد زيرا اين دام وزن كمتري دارد و به طور حتم پول كمتري جهت خريد آن مي پردازيد و از جايي كه قصد داريد اين دام را بزرگ كنيد به راحتي در اين امر سود خواهيد كرد.

خريد دام هاي سرزنده كه در هنگام راه رفتن سلامتي ظاهري خود را نشان مي دهند مي تواند حائز اهميت باشد. همچنين در هنگام خريد دام هاي زنده مي توانيد از سلامت آنها از طريق بررسي چشم ها آگاه شويد. سن آنها را نيز مي‌توانيد با بررسي دندان ها تخمين بزنيد. بهترين سن دام براي دامپروري و نگهداري دام ها، سن 4 الي 7 ماهگي است كه 250 الي 350 گرم وزن داشته باشند.

خريد دام زنده براي ذبح

در بالا مهمترين نكاتي كه در خريد دام زنده براي پروار نياز بود را ذكر كرديم، حال اگر قصد داريد كه اقدام به خريد دام زنده براي ذبح و استفاده از گوشت دام كنيد لازم است توجه داشته باشيد كه بعضي از فروشندگان براي اينكه بتوانند دام هاي خود را سنگين تر نشان دهند، مقدار زيادي نمك به همراه علوفه به دام خود مي خورانند كه اين امر موجب مي شود تا دام آب زيادي بخورد و در نتيجه سنگين تر شود . پس از اين رو لازم است حتما از اماكن معتبر و بهداشتي مي توانيد قصاب و خدمات ذبح را دريافت كنيد و از سلامت دام خود اطمينان داشته باشيد. در اين امر نيز مانند خريد دام زنده براي پروار نياز است كه سلامت ظاهري دام را مورد بررسي قرار دهيد و براي اين كه بتوانيد چاقي يا لاغري دام را تشخيص دهيد با لمس كردن مهره هاي پشت دام به درصد گوشت و لاغر و چاق بودن دام پي خواهيد برد. پس در خريد دام به نشانه هاي اوليه، از جمله نشخوار كردن، حالت بيني، بزاق دام و ساير مشخصات كاملا توجه كنيد.